Ook dit is het Blaricumse leven. Fotograaf Herman van Doorn portretteerde voor zijn project ’Erfgooiers en traditie’ nazaten van de erfgooiers in hun vertrouwde omgeving.

Dit door Marit Versteeg geschreven artikel is overgenomen uit de Gooi- en Eemlander van 21 januari 2020.

Hij maakte kennis met de erfgooiers toen hij in de jaren negentig het boek ’’t Gooi, een fotografische impressie’ maakte en op zijn zwerftocht door het Gooi in Blaricum terechtkwam bij een schitterend roggeveldje in de zon. ,,Ik hoorde dat er op zaterdag geoogst zou worden en gaf aan dat ik dat graag wilde fotograferen. Erfgooier Ben Bakker kwam mooi uitgedost en ging er met de hand aan het werk.’’
Bakker leerde Van Doorn over de erfgooiers, de boeren in het Gooi die eeuwenlang de gronden gebruikten voor akkerbouw en veeteelt, waarbij de rechten overgingen van vader op zoon. Hij vertelde ook dat de erfgooiersorganisatie Stad en Lande in 1979 was opgeheven, maar dat erfgooiers zich toch altijd erfgooiers blijven voelen, vanuit hun grote verbondenheid met hun geboortegrond. Ik had meteen het idee om daar een fotoproject van te maken, maar ik was in die tijd zo druk met opdrachten dat het plan in de kelder van mijn hoofd terecht kwam.’’

Van Doorn werkte als fotograaf vooral in de architectuur en stedenbouw. ,,De opdrachtgevers wilden daar meestal absoluut geen mensen in beeld. Ik werkte vaak met een platencamera, met zo’n doek over m’n hoofd, waarbij ik me helemaal afsloot. Niet dat ik geen belangstelling had voor mensen, maar het maken van vrij werk raakte erg in de verdrukking.’’
Na zijn pensioen, nu vijf jaar geleden, besloot hij wat anders te gaan doen. ,,Ik doe nu alleen nog maar dingen die ik leuk vind. Andere onderwerpen, maar wel met hetzelfde gereedschap. Zo kwam ik onder andere op dit project met erfgooiers, maar ik ben ook bezig met een serie over ateliers en ambachten in Venetië, die daar stuk voor stuk verdwijnen. Daar is al een uitgever voor.’’

Koos Breukel
Met het fotograferen van erfgooiers is hij niet de eerste. In 2015 was de bekende fotograaf Koos Breukel hem voor, die erfgooiers en nazaten fotografeerde en er een boek van maakte. ,,Ik heb die portretten natuurlijk gezien. Hij zoomt echt in op het heeft. Heel goed gedaan, maar het is mijn smaak niet. Ik vind het mooi om mensen in de ruimte te plaatsen, in hun leefomgeving en geschiedenis.’’

Hij kwam in contact met de Dooijewaard Stichting die in Blaricum een aantal ateliers beheert waar kunstenaars kunnen werken. ,,Zij hadden het Atelier Mondriaan voor een paar maanden beschikbaar, ik kon er in september in. In februari vertrek ik en komt er weer een jonge kunstenaar in, waar deze ateliers oorspronkelijk voor bedoeld zijn. Dit is een prachtige plek, en handig om van hieruit op pad te gaan en me helemaal op dit project te richten. Maria Boersen van de historische kring heeft me aan een aantal namen geholpen, en zo kwam ik steeds verder.’’
De eerste bij wie hij mocht langskomen was Henk Borssen, die hij portretteerde in zijn pronkkamer. Er is op de foto veel te zien, zoals de grote schouw met een oude smeedijzeren kachel. Boven de schouw, waaraan een gehaakt randje hangt, drie pronkborden, een achterwand met oude siertegels. Er staat een piano, met de klep dicht. Een Mariabeeld en een crucifix verwijzen naar het katholieke geloof. Hoog aan de wand ook een schilderij met koeien. Hij komt immers uit een familie van scharende veehouders.

,,Officieel gaat het erfrecht van de erfgooiers van vader op zoon, dus de vrouwen zijn dun gezaaid, maar daar heb ik me niet aan gehouden, want ik ga vanmiddag bijvoorbeeld ook naar Liesbeth Boersen-de Jong, wethouder van Blaricum. Haar overgrootvader was burgemeester Elbert Heerschop die van 1874 tot 1895 burgemeester was in Blaricum.’’ Ook mooi is de foto van Toos Fecken-de Jong, in haar sigarenwinkel. ,,Zij is tachtig, maar ze werkt nog altijd. Het is een bijzondere plek, die veel mensen niet eens zullen kennen, omdat ze niet roken bijvoorbeeld. Dat valt me sowieso op, dat de mensen die ik geportretteerd heb zo jong en vief ogen, veel meer dan in bijvoorbeeld Utrecht, waar ik woon. In de stad zijn mensen veel sneller oud.’’

Gezichtsuitdrukking
Ook de smid Henk van den Bergh past mooi in de oude tradities, zijn fotogenieke smederij is zo’n plek waar al vier generaties het ijzer smeden als het warm is. ,,Ik heb er bewust voor gekozen om de mensen te laten poseren. Dan zie je hun gezichtsuitdrukking. Als ze aan het werk zijn, zijn ze vaak gebukt en als ik ze dan laat opkijken wordt het al gauw onnatuurlijk. Meestal zijn de mensen niet gewend te worden gefotografeerd en wachten ze op de klik van het toestel, maar die klik hoor je bij mij niet. Dat wachten geeft een soort spanning die ik mooi vind. Beter dan mensen die voor een foto gaan lachen. Dan zie je vaak dikke rimpels en worden de ogen veel kleiner.’’

Geen buitenstaander
Voor hij zijn camera tevoorschijn haalt, praat hij eerst een tijdje met de mensen, om ze op hun gemak te stellen en om te weten wat hun verhaal is. Ze overleggen over de foto, maar de compositie is van Van Doorn. ,,Soms vraag ik me af hoe het mogelijk is dat iemand nog zo sober leeft, maar heel ver staat het ook weer niet van me af, want ik ben in de jaren vijftig en zestig zelf opgegroeid op de Veluwe, in een boerenfamilie. Daardoor is het voor mij ook weer heel gewoon dat een varkensstal wordt omgebouwd tot woongedeelte. Ik voelde me ook geen buitenstaander.’’

,,Op het zelfportret leg ik vast dat ik hier geweest ben, in wat ’de hut van Mondriaan’ wordt genoemd. Ik vond het wel een uitdaging naar Blaricum te komen, want ik ben eigenlijk een stadsmens geworden en kom nooit in de natuur. Nou ja, heel soms wel, maar na een uurtje heb ik het meestal wel gezien. Maar hier raakte ik toch niet uitgekeken. Ik heb ook ervaren hoe leuk het is om op een goede manier met mensen bezig te zijn als fotograaf.’’
Vooralsnog beperkt Van Doorn zich met zijn project tot Blaricum. Hij fotografeerde tot nu toe veertien erfgooiers, maar wil na de expositie nog wel even door. ,,Misschien pak ik Laren er nog bij. Maar ik heb ook nog veel te doen in Venetië voor mijn project ’Sporen van de toekomst’. Daar verdwijnt zo veel, in zo’n rap tempo.’’
Dat ook in Blaricum de tijd zal verstrijken en huizenkopers in de rij zullen staan om vrijkomende huizen aan te passen aan deze tijd, daar wil Van Doorn nog even niet aan denken. Voorlopig portretteert hij nog graag de erfgooiers met hun klompen, geitenwollen sokken en mooie koppen in hun vertrouwde omgeving.

Info
’Erfgooiers en traditie’, foto’s van Herman van Doorn in Atelier Mondriaan, Schapendrift 73-75, Blaricum. Zaterdag 25 en zondag 26 januari, 11.00-18.00 uur. Het fotoproject is gemaakt tijdens een ’Artist-in-Residence’ in Atelier Mondriaan.